Waarnemen - dutch-meteor-society

Uitbarsting Perseïden 2024!

Perseïden 2024 geven spectaculaire show nacht vóór het reguliere maximum!

De ervaren visuele waarnemer Paul Jones uit Florida meldt een spectaculaire uitbarsting van de Perseïden, hoogstwaarschijnlijk gerelateerd aan een oud stofspoor.
Het illustreert hoe belangrijk het is om ook buiten de maximumnachten van de grote zwermen alert te zijn.
Hier zijn bevindingen:

‘Afgelopen ochtend (12 augustus) leken de Perseïden op hol te zijn geslagen en vertoonden een verbazingwekkende en adembenemende show. Het waren niet alleen de aantallen meteoren, maar ook de helderheid en majestueus voorkomen van de individuele meteoren die het zo bijzonder maakten.
Ik heb in het verleden meer Perseïden per uur gezien maar nog nooit heb ik zoveel mooie, heldere en kleurrijke meteoren gezien als deze morgen. Steeds leek het of elke individuele meteoor helderder en kleurrijker was dan zijn voorganger!
De cijfers van mijn waarneemsessie doen nauwelijks recht aan het spektakel:
Locatie: CR 204 langs de weg, elf mijl ten noorden van Palm Coast, NE Florida. Hemelcondities: 95% helder met een grensmagnitude van ongeveer 6,5. Kijkrichting: Zuidwest (donkerste richting).

Uurtellingen (12 augustus)

05:30 – 06:30 UT: 24 Perseïden, 3 Zuidelijke delta Aquariden, 1 Noordelijke delta Aquaride, 1 kappa Cygnide en 7 sporadische meteoren, een totaal van delta’s, 1 Noorddelta, 1 Kappa Cygnid, 7 sporadisch voor in totaal 36 meteoren.
6:30 – 7:30 UT: 42 Perseïden, 3 Zuidelijke delta Aquariden, 2 Noordelijke delta Aquariden, 1 Anthelion, 1 Eridanide en 9 sporadische meteoren. In totaal 58 meteoren.
7:30 – 8:30 UT: 54 Perseïden, 2 Zuidelijke delta Aquariden, 1 noordelijke delta Aquaride, 1 Eridanide en 9 sporadische meteoren voor in totaal 67 meteoren.
8:30 – 9:30 UT: 75 Perseïden, 3 Zuidelijke delta Aquariden, 2 Noordelijke delta Aquariden, 2 Eridaniden, 1 anthelium en 12 sporadische meteoren voor in totaal 95 meteoren.
9:30 – 10:00 UT (terloops): 9 Perseïden.
In totaal zijn er 256 meteoren waargenomen waarvan 204 Perseïden!

Nalichtende sporen

138 van de 204 Perseïden lieten nalichtende sporen zien.

Heldere Perseïden

-6(1), -5(2), -4(5), -3 (7), -2(16), -1 (24): 55 van de 204 Perseïden hadden een negatieve magnitude!
De -6 om 2:27 uur was de topper maar er waren zoveel anderen die ook verbazingwekkend helder waren. In een paar gevallen vertoonden de Perseïden drie of vier opeenvolgende meteoren met een negatieve magnitude! Heldere Perseïden knalden overal aan de hemel in elke richting van horizon tot horizon over 360 graden! In één woord – onvergetelijk!’

Er lijkt wel wat bijzonders geweest te zijn in de US. Vaubaillon voorspelde wat oude stofspoor passages vanaf 12 aug 4h UT. Inderdaad zag deze betrouwbare meteoren veteraan vanaf dat moment een mooie activiteit. Het bijzondere was echter dat 25% van de Perseïden magn. -1 tot -6 was. Dat is veel en is in overeenstemming met de theorie van oude stofsporen.

In Radiant, Journal of the Dutch Meteor Society, zal in een later stadium een analyse van de Perseïden 2024 verschijnen.

De Perseïden komen weer!

Perseïdennachten zonder maanlicht!

Het maximum van de jaarlijkse Perseïdenzwerm valt dit jaar overdag op 12 augustus 2024 tussen 09 en 21 uur UT (11 en 23 uur MEZT). De vroege ochtenden van 12, 13 en misschien ook 14 augustus zijn dan het meest geschikt om uit te kijken naar leden van deze mooie meteorenzwerm.
De maan is op 12 augustus in haar eerste kwartier. Dat betekent, dat vóór middernacht deze storende lichtbron onder de horizon is verdwenen. De meeste Perseïden worden gezien als de radiant op zijn hoogst staat. Dat is in het laatste uur voor de aanvang van de ochtendschemering.
Op zowel 12 als 13 augustus zullen tegen de ochtend de hoogste aantallen meteoren te zien zijn, waarbij op 13 augustus wellicht iets helderder Perseïden zichtbaar zullen zijn.

Zoek een donkere omgeving

Onder goede omstandigheden ver buiten stedelijke omgeving, kun je dan tot 60 á 70 meteoren per uur tellen. In gebieden met veel lichtvervuiling zal dat al gauw een factor 2 tot 6 minder zijn. Zorg ook voor een vrij uitzicht want als je gezichtsveld voor 50% geblokkeerd wordt door bebouwing, zul je ook 50% minder meteoren zien. En je zult zien dat nét die ene vuurbol achter je huis verscheen…. Tenslotte zijn je ogen ook belangrijk, jongeren zien meer meteoren dan ouderen. Zij hebben in het donker grotere pupillen, tot wel 7 mm, terwijl ouderen het met zo’n 4 mm moeten doen.

Verrassingen niet uitgesloten

Soms trekt de aarde door dichtere delen in de Perseïdenzwerm. Dat gebeurt als de aarde door stofsporen van het moederlichaam komeet 109P Swift-Tuttle trekt. Volgens Jeremy Vaubaillon (2) trekt de aarde op 12 augustus tussen 04 en 11 UT door vijf oude stofsporen van 109P. Deze zijn bijna allemaal ouder dan 1300 jaar. Het is niet duidelijk hoeveel extra activiteit deze oude stofsporen zal opleveren. Verder is er een mogelijkheid voor een filament passage. Dat is een verdichting in de Perseïdenzwerm. Deze zou kunnen plaatsvinden op 12 augustus rond 8 UT volgens Peter Jenniskens. Helaas vallen de verwachte tijdstippen voor beide fenomenen voor Europa overdag.

In 2018, 2019 (enkel met de radio waarneemmethode), 2021 en 2023 werden er onverwachte oplevingen van de Perseïdenactiviteit gezien vanuit Europa en Amerika.
In 2018 lag de ZHR rond de 85 (normaal is 40), in 2021 werd een spectaculaire show gezien vanuit Noord Amerika met een ZHR van 220 en in 2023 bedroeg de ZHR 130. Het loont daarom ook de moeite om ook in de nacht 13/14 augustus uit te kijken naar Perseïden. Misschien krijgen we nog een aardige verrassing te zien!

Door de draaiing van de aarde verschuift de radiant van de Perseïden langzaam van west naar oost. Half juli bevindt deze zich onder de W van het sterrenbeeld Cassiopea; rond 5 augustus ligt deze nabij de dubbele sterrenhoop h en chi Perseï en eind augustus loopt deze het sterrenbeeld Camelopardalis (Giraffe) binnen.

Compositiefoto gemaakt door Peter van Leuteren in de nacht van 12 op 13 augustus 2013 vanuit het Provencaalse Revest du Bion. Op de voorgrond is een aantal meteorenwaarnemers van de DMS actief. Camera: Canon EOS 40D met een Canon EF 15 mm F2,8 fisheye-lens.

Perfecte waarnemingsomstandigheden voor de Geminiden in 2023

Lange nachten en geen storend maanlicht

Met nieuwe maan op 13 december is dit jaar ideaal om de Geminiden waar te nemen. Het is de actiefste meteorenzwerm die we kennen met maximale ZHR-waarden rond de 120.
Toch wordt de zwerm niet zo goed waargenomen als de Perseïden in augustus. Dit komt door het vaak slechtere weer in december, maar ook als het helder is wordt het vaak erg koud wat mensen er van weerhoudt om de zwerm waar te nemen.

De nachten in december duren lang en de radiant van de Geminiden staat de hele nacht boven de horizon. De radiant bevind zich vlakbij de ster Castor en is dus makkelijk te vinden aan de hemel. De radiant culmineert rond 1h UT en laat dan de hoogste aantallen Geminiden per uur zien. Opvallend is dat de activiteit van de zwerm al eind november start, langzaam toeneemt tot 12 december om vervolgens sneller in activiteit toe te nemen in de nacht 12/13 december. De ZHR loopt dan al op naar 40 á 50 met soms submaxima die soms flink uit kunnen schieten. Dit levert in de praktijk zo’n 20 a 40 meteoren per uur op onder donkere omstandigheden.

13/14 december 2023

Het maximum van de Geminiden valt altijd ergens tussen λꙨ= 261,5 to λꙨ= 262,4. Dat is 14 December 2023 tussen 03 en 24 UT. Het betekent voor West Europa dat zowel de nachten 13/14 als 14/15 december 2023 mooie activiteit gaan geven. De nacht 13/14 december zal de activiteit flink zijn en gaat toenemen in de loop van de nacht, met wellicht wat submaxima. Neem je waar vanuit de stad dan zullen de aantallen rond radiantculminatie rond de 40 liggen, vanuit een donkere locatie rond de 60-80. De meeste Geminiden zullen deze nacht zwak zijn.

14/15 december 2023

De Geminiden staan er om bekend, dat direct na het maximum vrij snel meer heldere meteoren gaan verschijnen. Dit was vooral in 1996 en 2004 goed waarneembaar waarbij de gemiddelde helderheid van de meteoren met een magnitude toenam. In sommige jaren werden soms in korte tijd veel vuurbollen waargenomen. Zo zagen vijf visuele waarnemers van de Dutch Meteor Society in de nacht van 14/15 december 2007 vanuit Portugal in enkele uren tijd 22 afzonderlijke Geminiden tussen de magnituden -3 en -10. Er zijn meer jaren bekend waarin dit verschijnsel is waargenomen. Dit verschijnsel lijkt niet elk jaar plaats te vinden en is onderwerp van onderzoek in de DMS.

Het is daarom wellicht de moeite om in de avond van de 14^e december zodra het donker is waar te gaan nemen. De aantallen zullen nog niet hoog zijn door de zeer lage radiantstand, maar zullen de Geminiden scherend de dampkring inkomen. Op aarde zien we dan de Geminiden zeer lange sporen trekken aan de sterrenhemel, een prachtig gezicht vooral bij de heldere exemplaren. Vanaf 22 uur zullen naar verwachting de aantallen weer hoog liggen, om later in de nacht snel af te nemen. Aan het einde van de nacht zullen de aantallen gehalveerd zijn.

De nacht 15/16 december zullen de maximale uurfrequenties rond de 10 liggen, de nacht erna zal er amper nog wat te zien zijn.

Opgelet

Wil je de Geminiden waarnemen, zorg dat je warme kledij aanhebt en een slaapzak gebruikt. Onderkoeling is echt een gevaar dat je niet moet onderschatten bij koude temperaturen.

De positie van de Geminiden radiant tussen 5 en 20 december. Tijdens de maximumnachten bevindt de radiant zich vlak bij de ster Castor.

Composietopname van een aantal Geminiden op 15 december 2007 rond 2h vanuit Portugal. (Canon 40D met Canon EF 2.8-15 mm).

Weinig maanlicht rond Orionidenmaximum

Orioniden onder gunstige omstandigheden zichtbaar

Nieuwe maan op zaterdag 14 oktober betekent gunstige omstandigheden voor de Orioniden.
De zwerm heeft zijn maximum op 22 oktober, de maan is dan net voorbij het eerste kwartier en gaat op 21 oktober rond 23 uur onder. De radiant van de Orioniden ligt dan rechts van de ster γ Gemini (Tweelingen) en staat dan laag in het oosten. Overigens is het verloop van de Orioniden activiteit niet zo hoog, tussen 20 en 25 oktober kun je altijd leuke aantallen Orioniden zien tegen de ochtendschemering. Houd er wel rekening mee dat na 22 oktober de maan elke nacht een uur ater ondergaat.
Orioniden zijn in het algemeen zwakke en snelle meteoren. Ze zijn net als de eta Aquariiden in mei, afkomstig van de beroemde komeet 1P/Halley. Dus elke keer als je een Orionide meteoor ziet, zie je in feite een stukje van komeet 1P/Halley verdampen. De wat helderder Orioniden laten vaak nalichtende sporen zien. De zwerm is in de CAMS waarnemingen actief vanaf 25 september tot 15 november.
Echter voor de visuele waarnemer is ze pas duidelijk waarneembaar vanaf begin oktober tot 10 november. Uitgebreid onderzoek laat zien dat de maximale activiteit variëert met ZHR’s tussen de 15 en 30. Het gunstigste moment om Orionide waar te nemen is als de radiant (het schijnbare vluchtpunt) op zijn hoogst staat. Dit is rond 5 uur lokale tijd. Kijk je vanuit een stedelijke locatie verwacht dan tussen de 5 en 10 Orioniden per uur rond dat tijdstip. Vanaf een landelijke locatie zonder stadslicht rond de 15 per uur. Hoe donkerder een waarnemer zit, hoe meer er te zien is.
Lang heeft men gedacht dat de Orioniden een zeer stabiele meteorenzwerm is. Maar in 1993, 1998 en de periode 2006 tot 2010 liet de zwerm indrukwekkende uitbarstingen zien die soms meerdere nachten actief bleven. Die uitbarstingen lieten ook veel heldere Orioniden zien. In 1993 en 1998 werd rond 17/18 oktober activiteit zien, die normaal is rond het maximum (ZHR 25). In 2007 werd zelfs activiteit waargenomen die vergelijkbaar was met een normaal Perseiden maximum. Voor dit jaar worden geen uitbarstingen verwacht rond 22 oktober. Maar gezien de onverwachte gebeurtenissen in 1993 en 1998 is het verstandig om de nacht 17/18 oktober waar te nemen. Want je weet maar nooit!
Naast de Orioniden zijn nog een aantal kleinere zwermpjes actief, zoals de epsilon Geminiden, Leo Minoriden, noordelijke en zuidelijke Tauriden. De sporadische activiteit is ook hoog in oktober.

Radiantpositie van de Orioniden tussen 5 oktober en 5 november. De radiant van het kleine zwermpje de epsilon Geminiden is ook aangegeven op dit kaartje.

Eerste impressies Perseïden 2023

Perseïden actief met mogelijk nog een naverbrander…

Tot de nacht 10/11 augustus voerden bewolking en regen de regie. Voorafgaand aan deze nacht hebben we maar weinig waarnemingen kunnen verzamelen.
De nacht 10/11 augustus was vrijwel overal glashelder en heeft veel data opgeleverd.
De nacht 11/12 augustus is vrijwel geheel ten onder gegaan in bewolking en (veel) regen.
De maximumnacht 12/13 augustus gaf een wisselend beeld: aanvankelijk waren er uitgebreide en dikke cirrusvelden; later op de nacht klaarde het in de BeNeLux wat meer op en zijn wat visuele waarnemingen gedaan en veel CAMS data verzameld.

Frankrijk

Waarnemers Koen Miskotte en Michel VandePutte rapporteren vanuit Frankrijk: ‘Overdag wat heiïg en cirrus, maar ’s avonds lost alles op. Geen Provencaalse tophemel (grensmagnitude 6,7 á 6,8) maar met een 6,6 en veel contrast absoluut niet te klagen.
De nacht van 11 op 12 augustus gaf gedurende anderhalf uur forse activiteit. Daarvoor en erna was het een stuk rustiger. Een drietal vuurbollen van -4, -5 en -6.
De nacht van 12 op 13 augustus een lange sessie gedaan. Wisselende activiteit van matig tot fors. Ook nu weer een paar fraaie vuurbollen van -4, -4, -6 en -7.’

Nederland

Carl Johannink en team meldt veel cirrus en daarom recreatief waarnemen. Om 2:20:16 werd de flare van een zeer heldere vuurbol waargenomen.
Hans Betlem telde in een uur tijd tussen 1:30 en 2:30 UT een dertigtal Perseïden onder matige omstandigheden met veel cirrusbewolking. De vuurbol van 2:20:16 verscheen vrijwel in het Zenit en liet een nalichtend spoor van 7 seconden na. De vuurbol werd geschat op -5 á -6. Hij is vastgelegd door de all-sky EN900 te Winterswijk Woold en is minimaal simultaan opgenomen met EN902 Wilderen. Het tijdstip werd bepaald met de high-speed fotometer EN301 te Winterswijk-Woold.

CAMS

Voorlopige resultaten van de nacht 10/11 augustus: meer dan 800 banen vastgelegd. Radiantplot zie figuur.
De nacht 12/13 augustus gaf veel bewolking maar gelukkig cirrus waardoor veel heldere meteoren toch vastgelegd konden worden. Op de ochtend van de 13^e augustus konden al 160 banen worden berekend uit de summiere beschikbare data.

De show is nog niet over!

De International Meteor Organization (IMO) neldt, dat gedurende de nacht 13/14 augustus nog een behoorlijke meteorenactiviteit verwacht mag worden.

Volgens Jérémie Vaubaillon (Paris Observatory) is het mogelijk, dat de aarde een stofspoor, uitgestoten door komeet 109P/Swift-Tulle in het jaar 68 voor Christus doorkruist op 14 augustus tussen 1h en 2h45m UT. Het is onduidelijk wat er verwacht mag worden maar blijf paraat en mis niets!

Nacht 13/14 augustus 2023

Visuele waarnemers in Nederland (Carl Johannink en Hans Betlem) en in Frankrijk (Koen Miskotte en Michel VandePutte) melden geen noemenswaardige verhoging van de activiteit van de Perseïden in het tijdsinterval van de doorgang door de 68 BC stofpassage.
Op de radiografiek en ook het IMO video netwerk geeft een piekje tussen 2h en 3h UT met een ZHR van 80 á 90 terwijl die normaal 50 á 60 is.
Impressie vanuit Frankrijk: wisselende activiteit mety veel zwakke meteoren.|Wel aardig wat vuurbollen: 3 á 4 vuurbollen tussen de -3 (1x) en -6 á -7 (3x) in de laatste uurtjes.

Vuurbollen

Het EN netwerk legde de nodige Perseïde vuurbollen vast. Vanuit Humain (EN901) werden 12 vuurbollen vastgelegd; vanuit Wilderen (EN902) 11.
De helderste verscheen op 14 december rond 1:00:57 en is te bewonderen als catch of the day. De vuurbol is minimaal simultaan gefotografeerd met post EN902 te Wilderen.

CAMS

Per 14 augustus einde dag data van 66 camera’s beschikbaar. 1450 Perseïdenbanen konden worden berekend.
Zie de figuren voor de berekende radiantposities van de Perseïden die nacht.

Compilatie van 118 Perseïden boven Dwingeloo in de nacht van 12 op 13 augustus 2023, gemaakt met een GlobalMeteorNetwork camera door Tammo Jan Dijkema. Bron: CAMS BeNeLux.

Radiantposities met zeer prominent de Perseïdenradiant in de nacht van 10 op 11 augustus 2023 uit CAMS data. Bron: CAMS BeNeLux.

Mogelijke doorkruising van de aarde van een stofspoor, uitgestoten in 68 voor Christus in de nacht 13/14 augustus 2023.
Bron: IMO

Radiantposities in de nacht 13/14 augustus 2023 uit CAMS data.
Bron: CAMS BeNeLux.

Perseïdenradiant (detail) in de nacht 13/14 augustus 2023, bepaald uit CAMS data.
Bron: CAMS BeNeLux.

Zomerzwermen dienen zich aan!

Meteorenactiviteit neemt snel toe!

De waarnemers die dagelijks de data van hun CAMS camera’s analyseren hebben het al gemerkt en langzamerhand zullen ook de visuele waarnemers het weer gaan zien: de meteorenactiviteit neemt weer snel toe.
Het zijn niet meer alleen de (lage) sporadische frequenties, maar nu beginnen ook de eerste zomerzwermen weer duidelijk zichtbaar te worden in de CAMS data.
We zien op de plot van radianten rechts de eerste Perseïden verschijnen.
Linksonder zien we activiteit van de Capricorniden.
Aan de linkerkant zien we nabij RA=355 en DE=12 activiteit van het zwermpje Juli Pegasiden [#175 JPE]. Radiant en snelheid van de Juli Pegasiden komen overeen met de grote komeet van 1771 (C/1771 A1) als ook met komeet C/1979 Y1 Bradfield.
Het loont dus de moeite weer eens een nachtje buiten te gaan zitten!

Referentie
Holman & P. Jenniskens,
Discovery of the Upsilon Andromedids (UAN, IAU #507),
WGN 41 [2], p.43-47

Radiantplot van meteoren, vastgelegd met CAMS in de nacht van 17 op 18 juli 2023. Clustering van radianten begint zichtbaar te worden.

De meteorenzwermen van juli en augustus komen er weer aan!

Maanlichtloze Perseïden in 2023

Inleiding
Met nieuwe maan op 16 augustus zijn de waarneemomstandigheden om de Perseïden-meteorenzwerm waar te nemen dit jaar erg gunstig. Rond het maximum van de zwerm zal tegen de ochtendschemering een smal maansikkeltje in het oosten zichtbaar zijn.
Dit jaar wordt een normale terugkeer van de zwerm verwacht met daarnaast een tweetal kansen op iets verhoogde activiteit.

Laurentiustranen
De Perseïden worden ook wel de Laurentiustranen genoemd. Dit heeft te maken dat 10 augustus de feestdag is van de heilige Sint Laurentius. De reden voor deze feestdag is wel wat vreemd: hij werd namelijk op 10 augustus 258 in Rome levend op een rooster verbrand. Daarbij zou hij zoveel tranen gelaten hebben dat de Perseïden deze bijnaam hebben gekregen.

Swift-Tuttle
De Perseïden zijn afkomstig van het stof van 109P/Swift-Tuttle, ontdekt in 1862. Astronomen uit die tijd berekenden dat de komeet een elliptische baan volgt met een omloopstijd van 120 jaar en verwachtten de terugkeer van de komeet ergens tussen 1969 en 1972. De Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli ontdekte de link tussen de komeet en de bekende Perseïdenzwerm in 1867.
Komeet 109P/Swift-Tuttle beweegt in een langgerekte retrograde baan om de zon, waardoor. de bewegingsrichting van de komeet en de Perseïden tegen de beweging van de planeten in gaat. De baaninclinatie (hoek van de Perseïdenbaan met de ecliptica) bedraagt ongeveer 114 graden.
De baan wordt sterk beïnvloed door de zwaartekracht van Jupiter. Vrij recent werd ontdekt dat de komeet in een 1:11 resonantie met Jupiter beweegt. Eén omloop van 109P/Swift-Tuttle valt samen met 11 omlopen van Jupiter. Daardoor is de omlooptijd van 109P/Swift-Tuttle niet constant en varieert ruwweg tussen de 128 en 133 jaar.
In 1992 herontdekte de Japanse amateurastronoom Tsuruhiko Kiuchi de komeet 109P/Swift-Tuttle. Dit leverde in de periode 1989-1997 een aantal meteorenuitbarstingen op door de aanwezigheid van stofsporen van komeet 109/PSwift-Tuttle met ZHR’s tussen de 150 en 500. Deze serie uitbarstingen is nu voorbij, maar dankzij de zwaartekrachtsinvloed van Jupiter en Saturnus worden we zo nu en dan nog wel eens verrast met hogere activiteit zoals in 2016.

Verhoogde activiteit?
De Perseïdenzwerm is flink uitgestrekt; het kost de aarde zes weken om de zwerm te doorkruisen. De eerste Perseïden zijn al zichtbaar tussen 10 en 15 juli; de laatste eind augustus. Perseïden zijn snelle meteoren (59 km/s) en laten vaak flares (helderheids opvlammingen) zien. Ook hebben de heldere exemplaren regelmatig nalichtende sporen. De zwerm is het beste waar te nemen in het tweede deel van de nacht bij een hoge stand van de radiant aan de hemel.
Het maximum van de zwerm wordt dit jaar in de vroege ochtenduren van 13 augustus tussen 9 en 12 uur verwacht als de zon alweer op is in Europa. Dat houdt in dat we in de ochtend van de 13de vanuit Nederland maximale aantallen kunnen zien. Hoeveel, hangt onder meer af van de aanwezigheid van bewolking, de hoeveelheid lichtvervuiling, hoe goed de ogen van de waarnemer zijn en of hij/zij volledig uitzicht heeft. Vanaf een donkere locatie met vrij uitzicht zou je tegen de ochtendschemering tot 60 meteoren per uur mogen verwachten.
Rond 5 uur (de schemering is dan al begonnen) kan er wat extra activiteit zijn als gevolg van een Perseïdenfilament. Dit is een soort van verdichting in het komeetstof. In 2018, 2019 en 2021 werd extra Perseïdenactiviteit waargenomen in de nacht van13 op/14 augustus. In 2021 lag de ZHR zelfs boven de 200. Helaas is in 2022 geen piek waargenomen.
Buiten dit filament om wordt er ook nog wat extra activiteit verwacht als gevolg van de passage van de aarde door een oud stofspoor van komeet 109P/Swift-Tuttle uit 68 BC. Hoeveel extra activiteit dit gaat opleveren is moeilijk te zeggen omdat het een zeer oud stofspoor betreft. Duidelijk is dat we dit jaar veel meteoren kunnen zien tussen 10 en 15 augustus.

Verder lezen
De Perseïden: Ontmoetingen met stof van komeet 109P/Swift-Tuttle

In de activiteitsperiode van de Perseïden beweegt de radiant door de sterrenbeelden Cassiopeia, Perseus en Camelopardalis. Deze verplaatsing wordt veroorzaakt door de beweging van de aarde om de zon. Daardoor verandert de richting waaruit de Perseïden vandaan lijken komen.

Compositie foto gemaakt door Peter van Leuteren in de nacht 12/13 augustus 2013 vanuit het Provencaalse Revest du Bion. Op de voorgrond is een aantal meteorenwaarnemers van de DMS actief . Camera: Canon EOS 40D met een Canon EF 15 mm F 2.8 fish eye lens.

Lyriden 2023

Zeer gunstige waarneem omstandigheden voor de Lyriden in 2023

Nieuwe maan op 20 april 2023 betekent maanlichtloze omstandigheden voor de Lyriden. Het maximum van de zwerm valt dit jaar in de nacht 22/23 april om 1 UT (03:00 uur MEZT). Dit is erg gunstig want tussen 01:00 en 02:30 UT (03:00-04:30 MEZT) staat de radiant op zijn hoogst. Wellicht zijn er dan ook wat meer heldere meteoren zichtbaar. De ZHR van de zwerm is enigszins variabel, meestal ligt deze rond de 15, maar in sommige jaren kan het ook 20 of 30 zijn. De zwerm kent ook uitbarstingen, zo steeg in 1982 de ZHR kortdurend naar een ZHR van 90. Momenteel wordt er geen uitbarsting verwacht.
De Lyriden kun je de hele nacht waarnemen, het is donker tussen 20:30 en 02:30 UT (22:30 en 04:30 MEZT). Het meest gunstige tijdstip om te kijken is dus na 00 UT (02:00 MEZT).

De Lyriden zijn medium snelle meteoren. De radiant ligt tijdens het maximum op de grens van de sterrenbeelden Hercules en Lyra. Rond het maximum zijn er wat meer heldere Lyriden te zien. Het moederlichaam van de Lyriden is de komeet C/1861 G1 (Thatcher). Deze komeet heeft een omloopstijd van 415,5 jaar en had haar laatste perihelium in 1861.

Zoals gebruikelijk zullen het CAMS BeNeLux en all sky netwerk elke nacht actief zijn.
Visuele waarnemers plannen een actie in de week rond het maximum.

De Lyriden radiant beweegt zich tussen 15 en 25 april in de sterrenbeelden Hercules en Lyra.

De eerste meteorenregen van 2023: de Bootiden

Maximum valt gunstig in 2023

Op 4 januari 2023 om 2 uur lokale tijd staat de Bootiden radiant op 30 graden hoogte in het noordoosten.
Bron: Stellarium.

Elk jaar op 3 of 4 januari hebben de Bootiden hun maximum. De zwerm wordt ook wel de Quadrantiden genoemd, naar het oude en niet meer erkende sterrenbeeld Quadrant. De officiële naam die de International Astromoical Uniun hanteert is overigens nog steeds Quadrantiden (officiële afkorting QUA). De zwerm is zichtbaar vanaf 25 december tot 15 januari. Het zijn medium snelle en vaak zwakke meteoren. Tijdens en na het maximum verschijnen dan wat meer heldere Bootiden. Het hoogste deel van de activiteit duurt echter niet lang, waardoor de astronomische omstandigheden waaronder de zwerm zichtbaar is een belangrijke factor is die bepaald of je veel of weinig Bootiden zal zien. Vind het maximum plaats in de avonduren dan zie je maar ongeveer 10% van de activiteit. Vind het maximum plaats tegen de ochtend dan kun je 80-100 meteoren per uur tellen. Een en ander is natuurlijk ook afhankelijk van andere zaken zoals de staat van je ogen, lichthinder, donkerte van de sterrenhemel, bewolking of maanlicht.
Het schijnbare vluchtpunt (radiant) van de Bootiden is de hele nacht zichtbaar. Als het rond 18 UT (19 uur lokale tijd) donker genoeg is om te gaan waarnemen staat de radiant op 18 graden hoogte in het noordwesten. Daarna daalt deze radianthoogte tot 11 graden hoogte rond 20 UT ( 21 uur lokale tijd) om vervolgens langzaam weer in hoogte toe te nemen. Om 01 UT (02:00 uur lokale tijd) staat de radiant op 30 graden hoogte in het noordoosten. Voor het doen van nuttige waarnemingen is een minimale radianthoogte van 25 a 30 graden nodig. Tegen het begin van de schemering rond 6 UT (07:00 uur lokale tijd) staat de radiant op een hoogte van 71 graden.

Maximum valt gunstig

In 2023 wordt het maximum verwacht op 4 januari rond 03:40 UT. Dat is uitermate gunstig voor Nederland (en west Europa) omdat de radiant dan op 50 graden hoogte staat. De maximale ZHR van de Bootiden varieert nogal jaarlijks, in sommige jaren is dat 60-80, maar er zijn ook jaren dat de ZHR oploopt naar 150! In de praktijk betekend dit dat er 50 a 100 Bootiden per uur zichtbaar zullen zijn.
Er is echter een flinke dissonant in 2023: een bijna volle maan staat de hele nacht aan de hemel te tetteren waardoor de meestal zwakke Bootiden slecht zichtbaar zullen zijn. Maar bij een goed doorzichtige atmosfeer en een juiste waarneemrichting zullen nog leuke aantallen Bootiden zichtbaar zijn.

Zelf waarnemingen doen op 4 januari 2023

Omdat het maximum gunstig valt in combinatie met de radianthoogte is het het beste om te gaan waarnemen vanaf 3 uur lokale tijd of als je een korte periode wil kijken rond het maximum (rond 5 uur lokale tijd). Kies de waarneemrichting zo dat de maan achter je staat. Kijk tussen door ook niet naar de maan of op je smartphone en zorg dat direct licht buiten je beeldveld is. Het felle licht zorgt ervoor dat je donkerte adaptie van je ogen weg is en het duurt 10-15 minuten voordat je ogen weer volledig aangepast zijn aan het donker. De maan staat in deze periode in het zuidwesten tot westen, dus een waarneemrichting tussen noordoost en oost is het meest optimale. Je hebt dan ook de radiant in de rand van je beeldveld. Kijk op 50 a 60 graden hoogte.
Zorg voor een vrij uitzicht, het liefst buiten de bebouwde kom, maar houd ook de veiligheid in de gaten. Ga bijvoorbeeld niet waarnemen op een parkeerplaats waar gedeald wordt. Waarnemen met meerdere personen is ook leuk! Ga je serieus waarnemen zorg dan wel dat je elkaar NIET beïnvloedt.
Zorg er ook voor dat je een ligstoel hebt want staand waarnemen levert meestal een pijnlijke nek op. Kleed je warm aan, zorg voor een luchtige laag in je kleding (isolatie!) zodat het lichaam warm blijft. Een warme muts of pet zorgt ervoor dat je hoofd warm blijft. Onderken het gevaar van onderkoeling!
Veel succes met het waarnemen!

Radiant posities voor de Bootiden. Bron: IMO

Zeer succesvolle Geminidenactie!

De Geminidenactie 2022 leek een moeilijk verhaal te worden. Veel maanlicht en twijfelachtige condities voor de nachten van en rond het Geminidenmaximum.
Helaas was de maximumnacht grotendeels bewolkt met zware cirrus, maar de nachten 12/13 en 14/15 waren op de meeste plaatsen goed helder zodat we de Geminiden goed hebben kunnen waarnemen.
Op dit moment, 15 december, lopen de resultaten nog steeds binnen, maar het algemene beeld is een zeer positieve.

Visueel

Koen Miskotte trotseerde de vrieskou met een waarnemingssessie van ruim 5 uur. Halverwege de opwarmpauze. 150 meteoren visueel waaronder Geminiden van -3 en -4. Gezien de barre omstandigheden (temperaturen naar de -10) zullen weinigen die nagedaan hebben.

CAMS

Nacht 12/13 december. De nieuwe CAMS opstelling in Woold kon meteen toeslaan met ruim 880 geregistreerde meteoren. De nacht 12/13 leverde (tussenstand) 1100 banen op.
Nacht 13/14 december: matige omstandigheden maar (tussenstand) goed voor 700 banen. De nacht 14/15 december staat op dit moment op ongeveer 360 banen maar haast alle data van deze nacht moeten nog binnenkomen. Meer over de CAMS Geminiden in één van de komende nummers van Radiant.

All-sky

Op dit moment zijn veel waarnemers nog bezig met hun data te analyseren. Er zijn zeker tussen de 6 en 10 vuurbollen meervoudig gefotografeerd door de camera’s van ons netwerk. De nieuwe all-sky post EN901 te Humain in Zuidelijk België was alleen al goed voor 5 simultane Geminide vuurbollen met Wilderen.
In de vroege avond van de 14^e verschenen er enkele zeer trage aardscheerders, toen de radiant nog laag aan de horizon stond. De meest spectaculaire verscheen om 18:02:10 UT, vanuit Winterswijk gezien laag aan de noordelijke horizon. Ook de aardscheerders zijn simultaan vastgelegd door de EN camera’s.

Eén van de vele fraaie Geminiden, vastgelegd door de All-Sky camera’s van het EN. Deze verscheen op 15 december 2022 om 0:58 UT en is door minimaal vier alls-ky posten vastgelegd.
Foto Jos Nijland, EN905 Benningbroek.