De meteorenzwermen van juli en augustus komen er weer aan!

Inleiding
Met nieuwe maan op 16 augustus zijn de waarneemomstandigheden om de Perseïden-meteorenzwerm waar te nemen dit jaar erg gunstig. Rond het maximum van de zwerm zal tegen de ochtendschemering een smal maansikkeltje in het oosten zichtbaar zijn.
Dit jaar wordt een normale terugkeer van de zwerm verwacht met daarnaast een tweetal kansen op iets verhoogde activiteit.

Laurentiustranen
De Perseïden worden ook wel de Laurentiustranen genoemd. Dit heeft te maken dat 10 augustus de feestdag is van de heilige Sint Laurentius. De reden voor deze feestdag is wel wat vreemd: hij werd namelijk op 10 augustus 258 in Rome levend op een rooster verbrand. Daarbij zou hij zoveel tranen gelaten hebben dat de Perseïden deze bijnaam hebben gekregen.

Swift-Tuttle
De Perseïden zijn afkomstig van het stof van 109P/Swift-Tuttle, ontdekt in 1862. Astronomen uit die tijd berekenden dat de komeet een elliptische baan volgt met een omloopstijd van 120 jaar en verwachtten de terugkeer van de komeet ergens tussen 1969 en 1972. De Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli ontdekte de link tussen de komeet en de bekende Perseïdenzwerm in 1867.
Komeet 109P/Swift-Tuttle beweegt in een langgerekte retrograde baan om de zon, waardoor. de bewegingsrichting van de komeet en de Perseïden tegen de beweging van de planeten in gaat. De baaninclinatie (hoek van de Perseïdenbaan met de ecliptica) bedraagt ongeveer 114 graden.
De baan wordt sterk beïnvloed door de zwaartekracht van  Jupiter. Vrij recent werd ontdekt dat de komeet in een 1:11 resonantie met Jupiter beweegt. Eén omloop van 109P/Swift-Tuttle valt samen met 11 omlopen van Jupiter. Daardoor is de omlooptijd van 109P/Swift-Tuttle niet constant en varieert ruwweg tussen de 128 en 133 jaar.
In 1992 herontdekte de Japanse amateurastronoom Tsuruhiko Kiuchi de komeet 109P/Swift-Tuttle. Dit leverde in de periode 1989-1997 een aantal meteorenuitbarstingen op door de aanwezigheid van stofsporen van komeet 109/PSwift-Tuttle met ZHR’s tussen de 150 en 500. Deze serie uitbarstingen is nu voorbij, maar dankzij de zwaartekrachtsinvloed van  Jupiter en Saturnus worden we zo nu en dan nog wel eens verrast met hogere activiteit zoals in 2016.

Verhoogde activiteit?
De Perseïdenzwerm is flink uitgestrekt; het kost de aarde zes weken om de zwerm te doorkruisen. De eerste Perseïden zijn al zichtbaar tussen 10 en 15 juli; de laatste eind augustus. Perseïden zijn snelle meteoren (59 km/s) en laten vaak flares (helderheids opvlammingen) zien. Ook hebben de heldere exemplaren regelmatig nalichtende sporen. De zwerm is het beste waar te nemen in het tweede deel van de nacht bij een hoge stand van de radiant aan de hemel.
Het maximum van de zwerm wordt dit jaar in de vroege ochtenduren van  13 augustus tussen 9 en 12 uur verwacht als de zon alweer op is in Europa. Dat houdt in dat we in de ochtend van de 13de vanuit Nederland maximale aantallen kunnen zien. Hoeveel, hangt onder meer af van de aanwezigheid van bewolking, de hoeveelheid lichtvervuiling, hoe goed de ogen van de waarnemer zijn en of hij/zij  volledig uitzicht heeft. Vanaf een donkere locatie met vrij uitzicht zou je tegen de ochtendschemering tot 60 meteoren per uur mogen verwachten.
Rond 5 uur (de schemering is dan al begonnen) kan er wat extra activiteit zijn als gevolg van een Perseïdenfilament. Dit is een soort van verdichting in het komeetstof. In 2018, 2019 en 2021 werd extra Perseïdenactiviteit waargenomen in de nacht van13 op/14 augustus. In 2021 lag de ZHR zelfs boven de 200. Helaas is in 2022 geen piek waargenomen.
Buiten dit filament om wordt er ook nog wat extra activiteit verwacht als gevolg van de passage van de aarde door een oud stofspoor van komeet 109P/Swift-Tuttle uit 68 BC. Hoeveel extra activiteit dit gaat opleveren is moeilijk te zeggen omdat het een zeer oud stofspoor betreft. Duidelijk is dat we dit jaar veel meteoren kunnen zien tussen 10 en 15 augustus.

Verder lezen
De Perseïden: Ontmoetingen met stof van komeet 109P/Swift-Tuttle